معیارهای پایداری در ارزیابی مدیریت یکپارچه منابع آب حوضه آبریز ارس بر اساس رویکرد dpsir

Authors

مریم حافظ پرست

شهاب عراقی نژاد

سلمان شریف آذری

abstract

سابقه و هدف: پایداری حوضه آبریز به وسیله شاخص های پایداری به روشهای مختلف و به وسیله پژوهشگران زیادی برآورد شدهاست. از جمله می توان به شاخص مالکیت آب سولیوان(2002) ، شاخص پایداری آب کانادایی به وسیله مؤسسه پژوهشات سیاسی و شاخص پایداری حوضه آبریز به وسیله چاوز و آلیپاز (2007) اشارهکرد(15و4). مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه های بزرگ مقیاس با در نظر گرفتن ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در برنامه ریزی منابع آب حوضه امری ضروری است و این نوع مدیریت در چهارچوب dpsir شکل اجرایی به خود می گیرد(3). مواد و روش ها: در این پژوهش، مدیریت یکپارچه منابع آب بر اساس محاسبه شاخص های پایداری درمعیارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در قالب رویکرد dpsir بررسی شده است. چارچوب پیشنهادی شامل پارامترهای فشار- حالت- اثرات-پاسخ است. نیروهای فشاری در قالب سه سناریو ادامه وضع موجود، خوش بینانه و بدبینانه در mike basin ، ارزیابی شده اند. سناریوی وضع موجود شرایط فعلی حوضه را برای آینده نیز در نظر می گیرد و سری زمانی آبدهی رودخانه ها و تقاضاهای شرب، صنعت و کشاورزی در آینده مانند وضع موجود است. سناریوی خوش بینانه با فرض ایجاد تغییراقلیم مثبت در منطقه افزایش آب در دسترس و تقاضای آب ثابت را در نظر می گیرد. در این سناریو جریان رودخانههای موجود در سناریوی ادامه وضع موجود به میزان 7/6 درصد افزایش و میزان دما، بارندگی و سطوح کشاورزی ثابت و مانند سناریوی ادامه وضع موجود میباشد سناریوی بدبینانه نشاندهنده کاهش منابع آب در دسترس و افزایش تقاضا است(16و19). بنابراین در سناریو بدبینانه مقدار تقاضای کشاورزی 50% نسبت به تقاضاهای وضع موجود افزایش داده شده است(16). با اجرای هر سناریو، سامانه منابع و مصارف حوضه شامل تخصیص ها و کمبودها (حالت سیستم) تغییر می کند و نتایج شبیه سازی در مدل mike basin وارد excel شده و ارزیابی اثرات اجرای هر گزینه مدیریتی با محاسبه شاخص ها، در سامانه تصمیم یار - excel mike basin به تصمیمگیرندگان و ذینفعان در فرآیند تصمیمگیری و سیاستگذاری کمک میکند. روش تصمیمگیری چندمعیاره برای حل مسائلی با داشتن ماتریس سه بعدی ارزیابی شامل سناریو، گزینه و شاخص ضروری است و یکی از این روش ها که بر اساس فاصله ازایده آل گزینه ها را رتبه بندی می کند روش تاپسیس است(18). یافته ها: روش تاپسیس برای ارزیابی ماتریس شاخصهای کمی و کیفی در مقیاس مکانی به کمک نرم افزار gis نشان داد، از بین مناطق سیزدگانه حوضه آبریز ارس منطقه اواغلی از نظر معیارهای پایداری در وضعیت خوبی است و قسمت های شرقی حوضه، شامل اردبیل، مشکین شهر و اهر- ورزقان از پایداری کمتری نسبت به کل حوضه برخوردارند. در پارامتر پاسخ به منظور بهبود وضعیت حوضه، سه گزینه سازه ای بر اساس مطالعات قبلی برای مدیریت تقاضا تعریف شد و پس از اجرا در سامانه mikebasin-excel و تصمیمگیری چندمعیاره topsis، نشان دادگزینه افزایش راندمان آبیاری در هر سه سناریو نسبت به گزینه کاهش سطح زیرکشت و گزینه پوشش کانال ها و انهار برتری دارد.نتیجه گیری: در این پژوهش شاخص های کمی و کیفی به صورت ترکیبی برای ارزیابی پایداری مناطق سیزدگانه حوضه آبریز ارس در قالب چهارچوب dpsir انجام شد. بر اساس این چهارچوب پنج فاکتور نیروهای محرک، فشار، حالت، تاثیر و پاسخ حوضه بر اساس مدیریت یکپارچه منابع و مصارف آب در مدل mike basin شبیه سازی شد و خروجی آن در excel برای محاسبه شاخص های کمی استفاده شد. بر اساس روش تصمیم گیری چند معیاره تاپسیس که ماتریس سه بعدی سناریو، گزینه و شاخص را حل می کند، نشان داد مناطق شرقی حوضه پایداری کم تری دارند. در این راستا بر اساس تحلیل گزینه ها افزایش راندمان آبیاری کمک شایانی به تعادل پایداری حوضه بر اساس شاخص های بررسی شده در این منطقه می کند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

معیارهای پایداری در ارزیابی مدیریت یکپارچه منابع آب حوضه آبریز ارس بر اساس رویکرد DPSIR

سابقه و هدف: پایداری حوضه آبریز به‌وسیله شاخص‌های پایداری به روشهای مختلف و به وسیله پژوهشگران زیادی برآورد شدهاست. از جمله می‌توان به شاخص مالکیت آب سولیوان(2002) ، شاخص پایداری آب کانادایی به‌وسیله مؤسسه پژوهشات سیاسی و شاخص پایداری حوضه آبریز به‌وسیله چاوز و آلیپاز (2007) اشارهکرد(15و4). مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه‌های بزرگ مقیاس با در نظر گرفتن ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در برن...

full text

تعیین و ارزیابی معیارهای پایداری در مدیریت منابع آب حوضه آبریز زاینده رود

لزوم تبیین و پیاده سازی یک سامانه ی پشتیبان تصمیم کارا جهت گذار به یک فرآیند پایدار در توسعه ی منطقه ای در حوضه ی آبریز امری روشن است. در این بین نوع نگرش به مفهوم توسعه پایدار و متعاقبا انتخاب نوع ابزار، مساله ای کاملا تاثیرگذار است. براساس مفاهیم تبیین شده در این تحقیق، پرداختن به مفهوم توسعه پایدار اساسا نیازمند به کارگیری نگرشی سیستمیک، بهم پیوسته و کل نگر می باشد. در این پایان نامه، مبتنی ...

15 صفحه اول

نقش ابزارهای اقتصادی در مدیریت یکپارچه منابع آب: مطالعه موردی نظام قیمت‌گذاری آب آبیاری در حوضه های آبریز غرب ایران

مطالعه‌ی حاضر به بررسی ابعاد نظام قیمت‌گذاری آب آبیاری به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای اقتصادی در مدیریت یکپارچه منابع آب در سطح حوضه های آبریز می‌پردازد. در این راستا، ابتدا با استفاده از الگوی برنامه-ریزی خطی، قیمت سایه ای آب ( قیمت طرف تقاضا) برای کشاورزان حوضه‌های آبریز استان کهگیلویه و بویراحمد برآورد شد. سپس با استفاده از روش اقتصاد مهندسی، هزینه تمام شده آب سر مزرعه (قیمت طرف عرضه) برای...

full text

ارزیابی یکپارچه منابع آب با استفاده از نشانگرها بر اساس چارچوب dpsir: مطالعه موردی دشت مرودشت

آب و نقش محوری آن در حیات و فعالیت های انسان در شرایط دنیای امروز بر کسی پوشیده نیست. محدود بودن توان منابع آب در کشورمان، حفاظت، حراست و بهره برداری بهینه از آن را به منظور تأمین نیازهای آبی آیندگان طلب می کند. ضرورت مدیریت یکپارچه منابع آب در نتیجه ی افزایش رقابت در مصارف آب، رشد سریع جمعیت و بالا رفتن امید برای یک زندگی بهتر بیش از پیش احساس می شود. در راستای پیاده سازی هر چه مهم تر این مدیر...

15 صفحه اول

مدیریت تلفیقی منابع آبی در محدوده حوضه آبریز دشت یزد-اردکان با تاکید بر پایداری زیست‎محیطی

با توجه به محدودیت منابع آبی، افزایش روزافزون نیاز به این منابع در همه زمینه‎ها و نیز تاثیر تغییرات اقلیمی بر منابع آبی، مدیریت بهینه منابع آبی و استفاده کارآمد از آن‎ها امری ضروری است. لازمه دست‎یابی به مدیریت بهینه، استفاده از تکنیک‎های مناسب بهینه‎سازی می‎باشد. در تحقیق حاضر که در محدوده حوضه آبریز دشت یزد-اردکان انجام گرفت، تکنیک‎های مختلف بهینه‎سازی شامل الگوریتم ژنتیک و الگوریتم ژنتیک چند...

full text

ارزیایی سیستم منابع آب با رویکرد یکپارچه بر اساس چارچوب حسابداری آب در محدوده مطالعاتی مشهد

ارزیابی به‌عنوان یکی از گام‌های اساسی مدیریت یکپارچه منابع آب از مهم‌ترین مراحل برنامه‌ریزی و اجرای آن است. در این راستا، نظام حسابداری آب به‌عنوان ابزاری برای سازماندهی و ترکیب داده‌های گردآوری شده از منابع مختلف به‌منظور تدوین یک سیستم اطلاعاتی و فراهم آوردن امکان ارزیابی یکپارچه سیستم‌های منابع آب از طریق پیوند بین داده‌های فیزیکی و اقتصادی معرفی می‌...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
مجله پژوهش های حفاظت آب و خاک

Publisher: دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

ISSN 2322-2077

volume 22

issue 2 2015

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023